Prawidłowe żywienie odgrywa znaczącą rolę w chorobach neurologicznych. Ryzyko niedożywienia pojawia się nawet u 60-80% chorych. Tymczasem odpowiednia dieta ma wpływ na przebieg choroby oraz samopoczucie. Dlatego w procesie rekonwalescencji po przebytej chorobie lub w trakcie choroby przewlekłej należy w szczególny sposób zadbać o dietę. Jak dobrać odpowiednią?

Dlaczego u pacjentów z chorobami neurologicznymi pojawia się niedożywienie?

Na początku warto wyjaśnić, dlaczego to właśnie wśród pacjentów cierpiących na schorzenia neurologiczne tak często występuje niedożywienie. Przede wszystkim jest to związane z wiekiem. Choć choroby neurologiczne dotyczą nie tylko osób starszych, to właśnie seniorzy są w największej grupie ryzyka. Choroba Alzheimera lub Parkinsona pojawia się zwykle po 65. roku życia. Choć udar mózgu coraz częściej dotyka osób młodych, schorzenie to nadal dotyczy w większości osób w podeszłym wieku. Często są to osoby, które cierpią na choroby przewlekłe oraz które już wcześniej nie odżywiały się prawidłowo.

Jednocześnie pojawienie się chorób neurologicznych wiąże się zaburzeniami funkcji poznawczych, niedowładami, zaburzeniami i dysfunkcjami układu pokarmowego, upośledzeniem sprawności fizycznej, problemami z połykaniem, a także brakiem apetytu. Chorzy mogą nie zdawać sobie sprawy z konieczności prawidłowego odżywiania, mogą zapominać, że powinni coś zjeść, mieć problem z przełknięciem jedzenia lub po prostu nie mieć ochoty na jedzenie. Tymczasem w ostrej fazie choroby oraz w procesie zdrowienia metabolizm może znacznie przyspieszyć – organizm potrzebuje wówczas więcej kalorii.

Zmodyfikowana dieta doustna

Dobór odpowiedniej diety zależy przede wszystkim od stanu pacjenta. O ile dysfagia, czyli zaburzenia połykania występują w stopniu łagodnym lub umiarkowanym, wystarczy zmodyfikować standardową dietę – mówi specjalista z poradni neurologicznej Neuro-Care Clinic z Siemianowic Śląskich. – Posiłek powinien być spożywany w pozycji siedzącej, a w przypadku pacjentów leżących z głową uniesioną możliwe jak najwyżej. Jedzenie powinno być bogate w składniki odżywcze oraz zapewniać pokrycie zapotrzebowania energetycznego. Należy unikać potraw twardych, ziarnistych, chrupkich, zawierających pestki lub włókna. Należy unikać twardych cukierków, orzechów, pestek, roślin strączkowych: fasoli, grochu, a także kukurydzy, pomidorów, winogron, płatków śniadaniowych, herbatników, ananasa, selera naciowego. Nie wskazane jest również podawanie pełnoziarnistego chleba. Pokarmy powinny mieć miękką konsystencję, najlepiej w formie małych kęsów. Dodatkowy sos ułatwi przesuwanie posiłku w jamie ustnej oraz połykanie – dodaje specjalista.

W przypadku cięższych postaci dysfagii zaleca się podawanie posiłków w formie papki. Nie mogą mieć zbyt rzadkiej konsystencji – mogłoby to doprowadzić do przedostania się posiłku do dróg oddechowych. Płyny i pokarmy zmiksowane można zagęścić za pomocą specjalistycznych preparatów dostępnych w aptekach. W przypadku, kiedy dieta nie zapewnia pokrycia na zapotrzebowanie energetyczne, do posiłków można dodawać gotowe koncentraty białek. Niektóre posiłki mogą być również zastąpione suplementami diety w płynie, które zawierają wszystkie składniki odżywcze niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Żywienie dojelitowe lub pozajelitowe

U pacjentów, u których żywienie doustne nie jest możliwe, stosuje się żywienie dojetlitowe lub pozajelitowe. Może być również uzupełnieniem diety doustnej, jeśli nie gwarantuje ona pełnego zapotrzebowania na składniki odżywcze. Żywienie dojelitowe odbywa się drogą zgłębnika lub przetoki odżywczej. Pacjentowi podaje się odpowiednio skomponowaną dietę przemysłową w formie płynnej.

W przypadku ciężkich zaburzeń trawienia lub wchłaniania konieczne jest zastosowanie żywienia pozajelitowego, czyli dożylnego. O ile dieta doustna może być komponowana samodzielnie przez osoby opiekujące się chorym lub samego pacjenta (o ile nie występuje u niego jadłowstręt, depresja lub znaczne niedożywienie), żywienie dojelitowe lub pozajelitowe musi zostać uzgodnione z lekarzem prowadzącym i nie można zmieniać podaży ani rodzaju diety bez konsultacji.

Rola żywienia w chorobach Alzheimera i Parkinsona

Warto dodać, że prawidłowe żywienie odgrywa znaczącą rolę w chorobach neurologicznych. W wyniku niedożywienia mogą pojawić się odleżyny, a także zakażenia układu oddechowego. Rehabilitacja jest mniej skuteczna, zwiększa się liczba pobytów na oddziałach intensywnej terapii oraz wydłuża czas hospitalizacji.

W przypadku choroby Alzheimera prawidłowe żywienie ma wpływ na tworzenie się nowych połączeń pomiędzy synapsami. To właśnie zmniejszenie liczby prawidłowo funkcjonujących synaps powoduje nasilenie zaburzeń funkcji poznawczych w chorobie. Tym samym prawidłowa dieta może spowolnić rozwój choroby. Wskazane jest więc spożywanie pokarmów zawierających kwasy tłuszczowe omega-3 (znajdujące się głównie w tłuszczu rybim), kwas foliowy oraz witaminy z grupy B. Zaleca się także stosowanie diety ketogenicznej, czyli opartej głównie na podaży białka i tłuszczów, ze znacznie zmniejszoną podażą węglowodanów. W przypadku pojawienia się choroby Parkinsona wskazane jest natomiast zmniejszenie podaży białka na rzecz węglowodanów oraz spożywanie produktów lekkostrawnych.

Co ciekawe, w prewencji oraz spowolnieniu rozwoju choroby Alzheimera i Parkinsona niezwykle pomocna jest kawa. Choć badania nad jej właściwościami wciąż trwają – jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań, kawę można pić na zdrowie.